Gdzie rozmawiać o tańcu

Wciąż mi się to zdarza: zadzwoniła znajoma tancerka i choreografka zaprosić mnie na swoją premierę. Przegadałyśmy ponad godzinę. Ileż tematów, ile problemów zaledwie nakreśliłyśmy przez te kilka kwadransów na łączach! Ile „trzeba zrobić” i „i to jest problem” padło! Po czym każdy wraca do swojej walki o taniec a przy tym i o byt… Tydzień później przed konferencją prasową spotykam koleżankę po piórze. Rozmowa schodzi na oczywiste tematy: co zrobić, aby nasza dziedzina się rozwijała i docierała do szerszego kręgu odbiorców? No, a dodatkowo – jak publikować, gdzie publikować, o czym i gdzie pisać, dla kogo i po co pisać. Ledwo zdążamy na konferencję. Po konferencji siadam ze znajomym w kącie i…. spontanicznie tworzymy piękne, ale chwilowo nierealne projekty działań na rzecz tańca, omawiamy problemy od emerytur tanecznych po baletową edukację dzieci i młodzieży oraz narodowe szkoły i metody nauczania techniki tańca klasycznego. Wszystko to oczywiście zawisa gdzieś w powietrzu, pozostaje w jakimś kąciku świadomości, ale z naszych fantastycznych pomysłów zostaje może jeden szczątek pomysłu, do zrealizowania którego dążymy… Jeszcze inny dzień, wieczór po warsztatach edukacyjnych dla dzieci siadamy w kawiarni z dwojgiem prowadzących. Wymieniamy się uwagami o najnowszych wydarzeniach tanecznych, ale i marzeniami o czasopiśmie o tańcu, impresariacie baletowym, trasach po Polsce i projektach edukacyjnych na wielką skalę. Ani zauważamy, a trzeba się szybko zbierać na ostatni pociąg do domu… Podsumowując – w środowisku tanecznym i około tanecznym (ludzi zajmujących się tańcem jako teoretycy, krytycy, kuratorzy i animatorzy) istnieje głód rozmowy o tańcu. Nie tylko o jego problemach, choć to najbardziej palące i najbardziej bolesne. Rozmowa o problemach zwyczajnie daje ulgę, choć niestety, zarówno z powodu atomizacji środowiska, jak i zwykłej „niemożności” kończy się na tzw. biciu piany. Uważam jednak, że nawet ono miewa czasem siłę sprawczą – jeśli by nie tylko na środowiskowych przypadkowych spotkaniach, ale na kulturalnych i medialnych (!) salonach wystarczająco często pojawiały się problemy tańca i tancerzy – coś musiałoby się zadziać. Głos zaczęliby zabierać nie tylko ci, co chcą, ale i ci, którzy musieliby się do tych problemów i postulatów ustosunkować.

Determinacja środowiska tańca współczesnego doprowadziła najpierw do powstania Otwartego Forum Środowisk Tanecznych, a potem Instytutu (Muzyki) i Tańca. Być może nie spełnia on wszystkich pokładanych w nim na wyrost nadziei, ale jest przyczółkiem zdobytym przez taniec na ministerialnych pokojach. Niezmiernie ważnymi działaniami IMiT było przygotowanie I Kongresu Tańca w 2011 roku i konferencji Edukacja taneczna w Polsce – realia i wyzwania w 2012. Oczywiście, czasu było za mało, dyskusje czy raczej jej próby szły w zgoła dziwacznych kierunkach oraz schodziły na manowce, a przedstawiciele różnych kierunków skakali sobie go gardeł albo rzucali kąśliwe uwagi. Mimo to była to jedyna taka okazja, aby właśnie te uwagi wyszeptać, aby wykrzyczeć, co polski taniec boli i czego potrzebuje, które z tych potrzeb są pierwszoplanowe, a które łatwiejsze do osiągnięcia. Takich właśnie okazji brakuje. Dyskusje, jeśli się toczą, to toczą się pokątnie, podczas „nocnych rozmów Polaków „w festiwalowym barze albo po szczególnie udanej lub nieudanej premierze nad trzecim kieliszkiem wina. Czasem z tych spotkań coś wyniknie, częściej jednak kończy się na wymianie poglądów. Brak mi, jeśli nie ogólnopolskiej, to przynajmniej otwartej debaty publicznej o tańcu artystycznym z udziałem artystów, krytyków, teoretyków, dziennikarzy, dyrektorów i publiczności wreszcie. A może inaczej – nie tyle brakuje mi debaty, bo jak przecież wyżej wykazałam, ona się gdzieś tam cząstkowo, zakamarkowo i w podgrupach toczy, ale brak mi dla niej forum. Obecne portale internetowe czy fora dyskusyjne tej funkcji nie spełniają, bo spełnić nie mogą. Ich zadaniem jest odpowiadać na potrzeby uczestników, często są przecież przez nich tworzone, a więc są wąsko wyspecjalizowane. Kto czyta o tańcu na pointach, nie ma pojęcia o nowych wydarzeniach w sferze „nowego tańca”, a kto tańczy butoh nie słyszał o zmianach w balecie na Zamku w Szczecinie. Kto wykształcił się na warsztatach i kursach na zachodzie, ten nie zdaje sobie sprawy z problemów dzisiejszej szkoły baletowej, a kto jest przekonany o wyższości baletowego kształcenia zawodowego nie rozumie przemian, jakim ten zawód podlegał i będzie podlegać w najbliższym czasie. Na to wszystko trzeba rozmowy pomiędzy podgrupami, wzajemnego poznania, aby środowisko tańca w Polsce zjednoczyło się we wspólnej sprawie. Sprawą tą jest przede wszystkim podniesienie rangi tańca (całego tańca artystycznego!) jako sztuki współczesnej, czytelnej i atrakcyjnej dla szerszej niż do tej pory publiczności. Operze się udało – jest wzór do naśladowania. Oczywiście dla podniesienia i ugruntowania rangi tańca potrzeba dyskursu naukowego (który na szczęście na wydziałach teatrologii ale i teorii tańca ma szanse się toczyć w coraz szerszym zakresie), a przede wszystkim rozwijania struktur i infrastruktury dla tancerzy niezależnych i „zależnych”, instytucjonalnych i poza-instytucjonalnych. Trzeba tłumaczyć, wykładać, uczyć, publikować i popularyzować, bo wszystkim nam – miłośnikom tańca – wydaje się, że wystarczy dziecko zaprowadzić na przysłowiową Śpiącą królewnę i już zakocha się w tańcu. Tymczasem współczesny świat (w tym media) zupełnie nie przygotowuje człowieka, małego czy dużego, do rozumienia sztuki tańca – nawet tego współczesnego, który przecież tak stara się czerpać z tego, co nas otacza.

Dlatego potrzeba mi debaty. Miejsca na dzielenie się poglądami i pomysłami na poprawę sytuacji tańca. Marzyłaby mi się debata bez zacietrzewienia, ale czasem nawet dobrze jest pokłócić się publicznie (byle kulturalnie), zetrzeć poglądy; niech widz, słuchacz, czytelnik sam wybierze. Niech obie strony czegoś się od siebie i o sobie dowiedzą i nauczą. Niech wreszcie artysta skonfrontuje się z widzem – nie przy okazji zdawkowych lub burzliwych oklasków na zakończenie spektaklu, ale po nim. Niech artysta zweryfikuje swój pogląd na temat publiczności (ach, ta głupia publiczność, nie poznała się na moim arcydziele), a publiczność na temat twórcy (ach, ci twórcy z głową w chmurach, nierealne istoty!)! W tak małym środowisku, jakie tworzą artyści tańca i tego tańca miłośnicy wydaje się to oczywistością. To zjawisko spotkania publiczności z artystami zna taniec współczesny, brak tego zupełnie w tańcu baletowym – sami tancerze skarżą się, że nie mają tak na prawdę kontaktu z publicznością, nie znają jej, nie wiedzą, czy to, co tworzą i współtworzą dociera i jak dociera tam, w ciemność widowni.

Więc gdzie rozmawiać o tańcu? Myślę, że warto wzmacniać dyskusje o tańcu przy każdej okazji. Tak zamierza zrobić Fundacja Artystyczna PERFORM i pozostałe stowarzyszenia – współorganizatorzy Warszawskiej Platformy Tańca, bo obok pokazów spektakli i warsztatów oraz konkursów (choreograficznego i na recenzję) zaplanowali rozmowy o tańcu po przedstawieniach. Mam nadzieję, że będą okazją do szerszego spojrzenia na różne aspekty dzieła tanecznego i do pogłębienia wiedzy widowni.

Dążę jednak do czegoś bardziej oczywistego: do czasopisma tanecznego. Ma teatr swój „Teatr”, „Scenę” i „Didaskalia”, ma muzyka „Ruch Muzyczny”, a kino – „Kino”… Niechże taniec ma znów swój magazyn, miesięcznik, czy choćby na początek kwartalnik. Istnienie pisma poświęconego danej sztuce nobilituje ją i wskazuje na jej autonomię i bogate, w tym intelektualne i naukowe, zaplecze. Owszem, teksty mniej lub bardziej naukowe poświęcone tańcowi pojawiają się w wyżej wymienionych tytułach, jako że ich redaktorzy zauważyli już, że taniec (głównie jednak współczesny) jest częścią teatru. Nie zawsze już jednak zauważają, że balet oparty na klasycznej technice, ale tworzony współcześnie też jest częścią współczesnej sztuki teatru. Zresztą, na łamach „gościnnych” teatralnych periodyków trudno sobie wyobrazić specjalistyczną debatę, czy choćby polemikę nie dotyczącą zagadnień li tylko artystycznych, ale także bytowych czy strukturalnych polskiego tańca. Do tego potrzebne jest czasopismo taneczne – platforma łącząca całe środowisko, miejsce, gdzie będzie można zajrzeć z pewnością, że znajdziemy tam przekrój wiadomości, wydarzeń i problemów z życia tańca w Polsce. W jakimś sensie taką role chcę spełniać portal IMiT taniec.POLSKA, ale to miejsce raczej w rodzaju tablicy ogłoszeń, encyklopedii z domieszką tekstów nie tyle problemowych, co przekrojowych, czasem recenzujących. Tu też nie widzę miejsca na polemikę, żywą dyskusję artystyczną czy merytoryczną. Oczywiście, można się obawiać, że pismo branżowe mogłoby zamknąć w swoim getcie teksty o tańcu. Już widzę, jak redaktorzy magazynów kulturalnych zacierają ręce i odmawiają autorom: macie teraz własne pismo, my za taniec już dziękujemy. Nie rozumiem jednak, dlaczego taniec musi aż tak walczyć o swoje miejsce w mediach. Czy z powodu posiadania czasopisma „Teatr” recenzje teatralne przestały się ukazywać w prasie, choćby codziennej? Sądzę więc, że pismo taneczne jest nam niezbędne do wskazania siły tej sztuki w Polsce, jej atrakcyjności, a także poinformowania się nawzajem o tym, co się w tańcu w Polsce dzieje. I tak nie wszystkie „nocne Polaków rozmowy” tam się przeniosą, ale może częściej zyskiwać będą trwałą formę i możliwość dotarcia do większej liczby słuchaczy.

PS. Warszawiaków zapraszam od 28 kwietnia na Warszawską Platformę Tańca (na spektakle i warsztaty wstęp wolny po wcześniejszej rezerwacji przez stronę internetową http://www.warszawskaplatformatanca.pl).

Polecam także spektakle Święta wiosny Polskiego Baletu Narodowego 25 i 26 kwietnia, 45 minut przed spektaklami prelekcje wprowadzające w Salach Redutowych!

A 27 kwietnia spotykamy się na ostatniej w tym sezonie transmisji baletowej z Teatru Bolszoj do kina Praha – Spartakus w choreografii Jurija Grigorowicza.